Hipoglikemia to stan zagrażający zdrowiu, którego nie można lekceważyć. Co prawda organizm uruchamia mechanizmy obronne, jednak mimo tego niski poziom cukru prowadzi do zaburzeń pracy mózgu. Dlatego, gdy poziom glukozy spada poniżej normy, konieczna jest natychmiastowa reakcja. Zapoznaj się z przyczynami i objawami hipoglikemii. Dzięki temu łatwiej będzie Ci jej zapobiec lub w porę rozpoznać, że stężenie glukozy jest niebezpiecznie niskie.
Czym jest hipoglikemia?
@ nenetus - Adobe Stock
Hipoglikemia (czyli niedocukrzenie) to spadek stężenia glukozy we krwi poniżej 70 mg /dl (3,9 mmol/l). Jej objawy mogą pojawić się dopiero po przekroczeniu tych wartości, jak i wcześniej, szczególnie u osób, które od lat zmagają się z cukrzycą typu pierwszego.
Czy hipoglikemia to coś poważnego? Tak, jest to stan zagrażający zdrowiu, a nawet życiu, którego nie można lekceważyć. Co prawda organizm uruchamia mechanizmy obronne polegające na wydzielaniu hormonów działających antagonistycznie do insuliny. Jednak mimo tego, niski poziom cukru prowadzi do zaburzeń pracy mózgu, który potrzebuje minimum 100 mg glukozy na dobę, a nawet do jego nieodwracalnego uszkodzenia.
Dlatego, gdy poziom glukozy spada poniżej normy, konieczne jest natychmiastowe działanie. Biorąc pod uwagę, jak poważne konsekwencje niesie za sobą hipoglikemia, wiele uwagi poświęca się edukacji na temat postępowania w przypadku jej wystąpienia.
Łagodna hipoglikemia to coś, co jesteś w stanie opanować samodzielnie. Z kolei ciężka hipoglikemia prowadzi do znacznego pogorszenia funkcji poznawczych, a nawet utraty przytomności. W związku z tym, aby przywrócić prawidłowe stężenie glukozy we krwi, konieczna jest pomoc drugiej osoby.
Żeby nie dopuścić do takiej sytuacji, zapoznaj się z przyczynami i objawami hipoglikemii. Dzięki temu łatwiej będzie Ci jej zapobiec lub w porę rozpoznać, że stężenie glukozy jest niebezpiecznie niskie.
Przyczyny i objawy hipoglikemii
Jakie są najczęstsze przyczyny hipoglikemii? Jeśli nie chorujesz na cukrzycę, spadek stężenia glukozy we krwi poniżej normy może być spowodowany:
- spożyciem dużych ilości alkoholu (szczególnie na pusty żołądek),
- zaburzeniami odżywiania,
- chorobami wątroby lub nerek,
- przyjmowaniem niektórych leków,
- spożyciem posiłku z dużą ilością cukru,
- nadprodukcją insuliny (do której może dojść np. w przebiegu nowotworu),
- zaburzeniami gospodarki hormonalnej,
- intensywnym wysiłkiem fizycznym,
- resekcją żołądka lub jelita cienkiego.
Z kolei jeśli przyjmujesz insulinę, objawy hipoglikemii mogą pojawić się również po spożyciu posiłku o zbyt niskiej kaloryczności, wstrzyknięciu insuliny bez wcześniejszego zjedzenia posiłku lub podaniu za dużej dawki insuliny. U chorych na cukrzycę leczonych insuliną nierzadko przyczyną niedocukrzenia jest również intensywny trening czy spożycie alkoholu.
Ze względu na przyczynę odpowiadającą za spadek poziomu cukru, wyróżnia się hipoglikemię:
- jatrogenną (inaczej egzogenną), którą powodują niektóre doustne leki przeciwcukrzycowe, a także intensywny wysiłek fizyczny, spożycie alkoholu, głodzenie;
- głodową (na czczo), której przyczyną jest nierównowaga między tkankowym zużyciem glukozy, a jej produkcją w wątrobie. Występuje m.in. w przebiegu niedoczynności przysadki mózgowej, choroby Addisona, niewydolności wątroby;
- reaktywną, czyli niedocukrzenie po posiłku;
Warto znać najczęstsze przyczyny hipoglikemii, aby w miarę możliwości je eliminować. Poza tym ważne jest również, aby wiedzieć coś więcej na temat objawów hipoglikemii. Dzięki temu możesz szybko podjąć kroki, które doprowadzą do unormowania stężenia glukozy we krwi.
Po czym poznasz, że poziom cukru we krwi spadł poniżej normy? W pierwszej kolejności pojawią się objawy niedocukrzenia spowodowane uruchomieniem przez organizm mechanizmu obronnego (polegającego na produkcji antagonistów insuliny). Zalicza się do nich:
- osłabienie,
- bladość skóry,
- wzmożona potliwość,
- poszerzenie źrenic,
- wzrost ciśnienia krwi,
- kołatanie serca,
- drżenie rąk,
- uczucie niepokoju,
- nerwowość,
- "wilczy głód".
Jeśli zlekceważysz powyższe objawy hipoglikemii, pojawiają się również inne, m.in. zaburzenia koncentracji, równowagi oraz świadomości, a także splątanie i drgawki. W ciężkiej hipoglikemii możesz dojść również do utraty przytomności, a nawet do śpiączki cukrzycowej.
Kiedy mówi się o hipoglikemii reaktywnej?
Oprócz hipoglikemii jatrogennej, czyli głodowej, wyróżnia się również reaktywną. Do hipoglikemii reaktywnej dochodzi wtedy, gdy spadek stężenia glukozy we krwi następuje w ciągu od trzech do pięciu godzin po spożyciu posiłku.
Jedną z najczęstszych przyczyn hipoglikemii reaktywnej jest zbyt szybkie opróżnianie żołądka – w tej sytuacji niedocukrzenie pojawia się już w ciągu dwóch godzin po zjedzeniu posiłku . Jest to problem, który dotyczy przede wszystkim osób po resekcji żołądka, czy zmagających się z chorobami układu pokarmowego. Poza tym hipoglikemia reaktywna może pojawić się we wczesnej fazie cukrzycy typu drugiego.
Jednak najczęściej nie udaje się do końca ustalić przyczyn hipoglikemii reaktywnej. Przypuszcza się, że oprócz szybkiego opróżniania żołądka, czy wczesnej fazy cukrzycy, może pojawić się ona w przypadku stosowania źle zbilansowanej diety, narażenia na długotrwały stres, a także przy stanach lękowych.
Jakie objawy daje hipoglikemia reaktywna? Jest to kwestia indywidualna, ale rozpoznasz ją m.in. po kołataniu serca, wzroście ciśnienia krwi, drżeniu rąk, czy uczuciu niepokoju.
Postępowanie w przypadku hipoglikemii
Wiesz już, po czym możesz poznać hipoglikemię. Ale co robić, gdy dojdzie do spadku poziomu cukru poniżej 70 mg/dl?
Gdy pojawią się pierwsze objawy niedocukrzenia, sięgnij po roztwór glukozy, słodki napój, czy kostkę cukru – powinien być to produkt, który dostarcza około 15 gramów glukozy. Jeśli po upływie 15 minut nie zauważysz poprawy, dostarcz sobie kolejne 15 gramów glukozy. Jest to tzw. reguła 15/15. Na tym nie koniec. Aby zapobiec ponownemu obniżeniu stężenia cukru, zjedz również coś, co jest źródłem węglowodanów złożonych. Może być to np. kromka pełnoziarnistego chleba z chudym serem twarogowym lub wędliną i warzywami.
W przypadku, gdy dojdzie do ciężkiej hipoglikemii, powyższe kroki są niewystarczające. Dlatego, aby przywrócić prawidłowy poziom glukozy we krwi, zaleca się podanie glukozy dożylnie. A jeśli nie ma takiej możliwości, konieczne jest podanie glukagonu domięśniowo lub podskórnie.
Najlepiej jednak skup się na tym, aby w ogóle nie dopuścić do pojawienia się hipoglikemii. Poniżej znajdziesz wskazówki, jak utrzymać stężenie glukozy we krwi na prawidłowym poziomie.
Co zrobić, aby utrzymać prawidłowe stężenie glukozy we krwi?
Niski poziom cukru może być spowodowany różnymi czynnikami. Są wśród nich takie, na które masz duży wpływ. Należy do nich styl życia. Sprawdź, w jaki sposób go zmienić, aby hipoglikemia nie stała się Twoim problemem.
Dieta
@ Basicdog - Adobe Stock
Dzięki regularnemu spożywaniu odpowiednio skomponowanych posiłków unikniesz nagłego spadku poziomu cukru we krwi. Pamiętaj o tym, aby jeść 4-5 posiłków dziennie w równych odstępach czasu, mniej więcej co 3-4 godziny.
Poza tym zadbaj o to, aby bazowały one na produktach o niskim indeksie glikemicznym. Zamiast białego pieczywa, ryżu czy makaronu wybieraj produkty pełnoziarniste. Poza tym wprowadź do diety surowe warzywa, ewentualnie krótko gotowane w wodzie lub na parze, będące źródłem błonnika pokarmowego i innych cennych składników.
Produkty stanowiące źródło węglowodanów złożonych łącz z tymi, które zawierają białko i/lub kwasy tłuszczowe. Należą do nich np. oleje roślinne, orzechy, pestki i nasiona, chude mięso i ryby, fermentowane produkty mleczne.
A co z węglowodanami prostymi? Ich źródłem są nie tylko słodkie napoje, słodycze czy ciasta, których należy unikać. Występują one również w owocach. Czy to oznacza, że nie możesz ich jeść? Wcale nie, ponieważ są one cennym źródłem błonnika pokarmowego, a także witamin i antyoksydantów. Pamiętaj jednak, aby wybierać przede wszystkim świeże owoce o niskim indeksie glikemicznym: jagody, borówki, truskawki, cytrusy, porzeczki, maliny – i jedz je na deser, a nie na pusty żołądek. Unikaj napojów owocowych, a także dosładzanych przetworów owocowych czy owoców kandyzowanych i oblanych czekoladą.
Ograniczenie w diecie słodyczy, słodkich napojów i innych dosładzanych produktów jest ważne również ze względu na utrzymanie prawidłowej masy ciała.
Pozostałe zasady zdrowego stylu życia
Odpowiednio zbilansowana dieta jest bardzo ważna, ale to nie wszystko. Do utrzymania poziomu cukru we krwi na prawidłowym poziomie potrzebna jest również odpowiednia ilość ruchu i snu, a także rezygnacja z używek (papierosów, alkoholu).
Poza tym niezwykle ważne jest unikanie długotrwałego stresu. Jeśli masz stresującą pracę lub stresuje Cię coś innego, poszukaj skutecznego sposobu na zredukowanie napięcia, oderwanie myśli od nieprzyjemnych rzeczy. Może być to zarówno aktywność fizyczna, która jednocześnie pomoże Ci utrzymać prawidłową masę ciała, jak i techniki relaksacyjne, np. wizualizacja, ćwiczenia oddechowe, ciepła kąpiel czy słuchanie kojącej muzyki.
Suplementy diety
W utrzymaniu prawidłowego stężenia glukozy we krwi mogą pomóc Ci również suplementy diety. Pamiętaj jednak, że żaden z nich nie zastąpi odpowiednio zbilansowanej diety. Poza tym, zanim rozpoczniesz suplementację, skonsultuj się z lekarzem. Sprawdzi, czy przyjmowanie suplementów diety jest uzasadnione w Twoim przypadku, a także pomoże dobrać odpowiednią dawkę.
Jakie składniki suplementów diety pomagają utrzymać stężenie glukozy we krwi na właściwym poziomie? Do najpopularniejszych należy m.in. morwa biała, chrom, kozieradka pospolita, czy kora cynamonu.
Hipoglikemia nie musi stać się Twoim problemem. Ważne, żeby mieć świadomość, co może doprowadzić do obniżenia stężenia glukozy we krwi i w miarę możliwości zapobiegać takim sytuacjom. Poza tym, w celu uniknięcia ciężkiej hipoglikemii, dobrze jest wiedzieć coś więcej na temat jej objawów oraz postępowania w przypadku jej wystąpienia. Taka wiedza oraz przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia to sposób, aby nie dopuścić do hipoglikemii, a w razie czego mieć narzędzia do szybkiej reakcji.
Adriana Szulińska 
Małgorzata Chylewska 
